Centenari Joan Bodon - 11 de decembre 2020
Testimoniatge de la filha de Joan Bodon : Jeanine.
Bodon, drech dins los uèlhs...
Bodon per un catalan
A!, que siam maluroses nautres!
Vaquí cossí Bodon aimava de s’imaginar, el e son pòble malfadat, al còr de l’Istòria: totjorn maluroses, assucats de misèria, rosegats de vergonha... Conscient qu’avián pas finit de patir. Que n’i aviá per fòrça temps, encara. Amb un agach pas brica complasent qu’anava ben al delà de sos personatges, menats del cap del nas per de fòrças que i pòdon pas res, petetas pietadosas que de bracejar comptan se sauvar, innocentasses, remandats al canton, acaçats fòra país, desprovesits de lor èime... E totjorn en exilh, a rebalar pels camins del monde, a somiar sus un retorn que non paga jamai lo sòmi, a beure sols, en tot cercar un amic a qual parlar. Despatriats d’a fons.
E ben!, me desencusaretz mas es pas aqueste lo Bodon qu’a ieu me pivelèt, en 1996, i a d’aquò vint-e-cinc ans, a Barcelona, quand aguèri l’astre —sabi pas quina fada m’i acaminèt— de tombar sus un de sos libres: La grava sul camin. En cò d’un boquinista.
Un libre qu’aquela quita nuèit comencèri de legir, a l’azard, per aquel capítol ont Ricon de Savinhac passa sa primièira nuèit al Cors Complementari de Nòvacèla, e que m’esmoguèt prigondament... Al punt que me diguèri que la voliái far mieuna, aquela lenga de faidits que capitavi de comprene ben que mal, sens la conéisser, e mai me metèri a revirar aquel roman.
Mas i aguèt mai, encara. Puèi qu’a l’annada d’après, per l’estiu, quand de nòstre òme n’aviái ja legit los Contes, e Catòia, e la Quimèra, e mai los Grands Jorns e la Santa Estèla, ambe la femna montèrem al país de Bodon per lo conéisser. De Sant Andrieu de Najac a Sant Genièis, del Pont de Ciron a la Bonacomba. E nos passegèrem pels travèrses de Viaur -ont cerquèrem debadas las roïnas del castèl de Torena- e a Crespin demandèrem per l’ostal de Bodon, ont son fraire Çubrian, qu’aquel jorn èra aquí, nos faguèt montar a la cosina –i aviá de cendres, al fogairon- e nos mostrèt la pendula del temps de Bonaparta, e lo lièch dejós l’escalièr que monta al trast...
E me cabrèri sul ròc de l’Espinassòla, tanben, per i agachar tot a l’entorn Roèrgue, d’un costat, e Albigés de l’autre, ambe Viaur en aval, que gronissiá... Coma lo masc de la Comba Bastida. E me soveni d’aver contat a Maria Ròsa, al pè d’aquel ròc, l’istòria de Balssanon.
Tot aquò per dire que çò que m’a totjorn atirat de Bodon, al delà de tot çò que ne fa un dels romancièrs mai vigoroses de l’occitanitat despossedida, es son umanitat: lo biais qu’a d’emponhar lo legeire, de lo téner a las tripas. De li parlar a l’aurelha.
Bodon m’a fach mai d’un còp plorar, ai pas cap de vergonha a o dire. E ai patit a costat de Catòia, quand li cal tot sol menar lo pepin al cementèri, e puèi far sa vida en silenci, a l’ostal, acoconat sus sa solesa.
Mas m’a tanben tot sovent amusat e m’a fach rire, el qu’aimava tant de galejar per se tirar de l’amarum que i a a viure, que se daissava emportar de tendresa per totes los malaimats, que de çò que li mancava ne’n tirava sa fòrça.
Puèi qu’en cò de Bodon l’umanitat es al patiment que se mesura. E se la vida foguèt pas tendra per el, coma ne’n serà pas per nautres, es d’aquela sensibilitat amadurada pel sofriment que nais sa fonsa intelligéncia de çò que viure vòl dire.
Vaquí lo Bodon qu’aimi lo mai, donc: lo qu’es a costat de totas las victimas, que trantalha pas a agachar drech dins los uèlhs dels que ploran. Lo que l’a vist e lo nos fa veire, lo castèl de raive. Lo qu’a la fin de cada roman se pèrd dins la nuèit, coma lo Mauberdòt de Pèir de Garròs, mas ne canta una, coratjós...
Teni Bodon, aital, per un dels escrivans mai fonsament pastats d’Evangèli que sián, el qu’aviá pas de Glèisa per s’i recaptar nimai de doctrina a proclamar. Que podiá pas s’endevenir ambe cap de poder. Que podiá pas plegar l’esquina davant los mèstres. Qu’a causir entre lo pastre e lo pagés, entre la mèstra e la serventa, èra totjorn del costat del paure. Que dels contes entenduts al canton del fuòc ne’n fa de faulas de vida, ont son los lops que fan justícia – pas los jutges.
Enfin: sabi ben que de Bodon òm n’a entreprés d’analisis ponchudas que n’an pagelat ambe una rara intelligéncia tot l’espés e tot l’ample de sas bastisons literàrias, e me soi regalat milanta còps a me daissar menar per aqueles savis pels camins de lors soscadissas. Mas uèi, a l’ocasion dels cent ans de la naissença de Clamenç de Briana, es a l’òme e al contaire qu’ai pensat...
A!, que siam uroses d’aver Bodon a legir, nautres!